بهینه کردن پارامترهای طراحی و مدیریت آبیاری نواری: مطالعۀ موردی شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر

در بسیاری از کشورهای جهان، آبیاری سطحی یکی از مهم ­ترین روش ­های آبیاری اراضی فاریاب است و  بیش از 90 درصد اراضی فاریاب هنوز با روش­ های سطحی آبیاری می­شوند. تعیین ابعاد بهینۀ قطعات آبیاری و سایر عوامل طراحی و مدیریت آبیاری، شامل شیب، دبی ورودی و مدت زمان آبیاری نقش زیادی در افزایش راندمان کاربرد آبیاری و کاهش هزینه­ های بهره‌برداری و تولید دارد. این پژوهش با هدف تعیین ابعاد و پارامتر­های طراحی و مدیریت بهینه قطعات آبیاری نواری (با انتهای بسته) و برای نیل به راندمان آبیاری بالا و ضریب یکنواختی توزیع آب مناسب در اراضی پروژۀ شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اجرا شد که از واحد­های مطالعاتی و اجرایی طرح 550 هزار هکتاری احیای دشت­ های خوزستان و ایلام (در استان خوزستان) به­ شمار می­ آید. با استفاده از اندازه‌گیری­ های پیشروی- پسروی آب در طول نوار و کاربرد مدل جامع آبیاری سطحی WinSRFR3.1  پارامتر­های معادلۀ نفوذ آب در خاک تعیین و مدل مذکور واسنجی شد. با استفاده از بخش بهینه‌سازی مدل، ترکیب‌های مختلفی از ابعاد قطعات آبیاری و سایر پارامتر­های طراحی و مدیریت آبیاری نواری (برای رژیم جریان انتها بسته) ارائه شد. بر اساس نتایج به ­دست آمده، گزینۀ عرض نوار 7 متر و طول نوار 200 متر با شیب 0/0005 تا 0/001 برای همۀ دبی­ های ورودی (20-10 لیتر در ثانیه) و عمق­ های خالص آبیاری (90- 50 میلی­ متر) از نظر راندمان کاربرد و یکنواختی توزیع آب گزینه مناسب و ایده‌آلی است. گزینۀ طراحی طول نوار 100 متر و شیب طولی نوار برابر 0/0005 برای تمامی ترکیب‌های عرض‌های نوار (12-4 متر)، عمق‌های خالص آبیاری (90-50 میلی­متر) و دبی­ های آبیاری (20-10 لیتر در ثانیه) راندمان آبیاری بالایی را نسبت به سایر گزینه ها فراهم می­ کند. طول نوار 300 متر و بالاتر در حالت کاربرد دبی­ های کم تا متوسط (تا 20 لیتر در ثانیه) برای تمامی مقادیرگزینه‌های شیب نوار، عرض نوار، و عمق خالص آبیاری به دلیل راندمان بسیار کم یا تکمیل نشدن فاز پیشروی جریان، توصیه نمی­ شود. در مجموع، در شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اگر ابعاد قطعات به همراه سایر پارامتر­های طراحی و مدیریت آبیاری شامل دبی و مدت زمان آبیاری به طور مناسب انتخاب شود، با روش آبیاری سطحی نواری حصول به راندمان‌های مناسب کاربرد آب در مزرعه حتی بالاتر از 70 درصد برای بسیاری از گزینه‌های طراحی ارائه شده در این پژوهش به راحتی امکان‌پذیر خواهد بود.